Người Pháp, đêm Giáng sinh ngoan ngoãn quây quần trong bữa tiệc gia đình nhưng đêm Giao thừa thì chơi, phá, uống hết mình cùng bè bạn. Chín mười giờ sáng ngày mồng Một Tết dương lịch, ông già Noël tỉnh rượu,  ló đầu qua ống khói thấy dân Paris vẫn chìm trong giấc muộn. Nước mưa đêm tất niên còn loang loáng vệ cỏ, lát đá hè nhưng đội vệ sinh đường phố đã kịp thời thu xóa dấu vết mọi phấn khích. Đung đưa chòm râu vẻ hài lòng, với tay giật nốt vài túi rác còn sót trên vai những bức tượng đồng theo sáng kiến của công dân ý thức mẫu mực nào đó, ông kéo rèm mây xậm xịt hé một áng lụa vàng sóng nắng trên đại lộ Champs Elysées...

Từ Khải hoàn môn (Arc de Triomphe) nhìn ra Bánh xe quay khổng lồ (La Grande Roue),  tôi ngỡ đang đứng trước một ngôi làng thần thoại. Màu trắng bạc tinh khôi trải dọc hai bên đại lộ thênh thang đã lịm ánh đèn kiều diễm lúc khuya. Buổi sáng đầu năm trong ngần lạnh nhức cả mặt đường vắng thưa khách lại qua. Duy chỉ mùi đường ngào vani trên bếp củi lan tỏa dấm dứt ngọt nơi vị giác. 

Ký ức tuổi thơ, tôi chưa từng được mẹ hay bà dẫn đi chợ Tết. Nhưng hình  ảnh ngôi làng với những mái lều lung linh sắc tuyết bạc bày bán vô số búp bê trang phục tươi vui dân dã đã từng chập chờn trong những giấc mơ giữa rộn ràng điệu nhạc đồng quê.

Một trăm tám mươi ngôi nhà gỗ xinh xắn đến từ rừng thông của miền Vosges. Không đèn hoa rực rỡ, dưới ánh sáng ban ngày, người ta mới cảm nhận được màu gỗ trầm thấp thoáng hương vị của thiên nhiên. Chúng tới đây bằng cách nào, chen chúc trên xe cam nhông hay đi bằng tàu hỏa, tôi không rõ. Nhưng chắc chắn chẳng lọt vừa trong bao tải của ông già Noël.

Khung cảnh ngày mồng Một thong dong, thư nhàn. Người lại qua đa phần là khách du lịch giàu có ngoi ra từ những khách sạn de luxe gần đó. Không bị chen lấn xô đẩy, không có sức ép mua hối hả để làm quà như trước Giáng sinh và giao thừa. Dạo chơi dưới nắng nhẹ, trò chuyện cùng người bán hàng. Họ đến từ xa, có mặt trong những ngôi lều gỗ từ sáu tuần nay và trải những ngày lễ cuối năm trong tất bật mưu sinh và tạm bợ. Gọi là làng  chợ Giáng sinh nhưng phiên họp ở Champs Elysées phục vụ thêm một tuần sau lễ...  

Chợ Giáng sinh như một lễ hội truyền thống của Pháp vào dịp cuối năm. Mỗi chợ Giáng sinh mang phong vị đặc sản của mỗi vùng miền. Miền Alsace (Marchés de Noël alsaciens) trong đó Strasbourg, Colmar, Kaysersberg, Mulhouse là những hội chợ có lịch sử, có quy mô và đẹp nhất nước Pháp. Cây thông Noël khổng lồ huyền ảo xoắn lượn như đang chơi trò đuổi bắt trăng sao, mùi bánh mì nồng vị quế và vang nóng đặc trưng nơi đây dường như có khả năng thổi rạo rực cả những trái tim lạnh giá.

Chợ Giáng sinh Strasbourg (Christkindelsmärik) cổ nhất, xuất hiện từ  năm 1570, thu hút khách bởi các gian hàng thủ công như điêu khắc thủy tinh, đồ gốm, với đặc sản gan ngỗng. Món bánh quy bredle trứ danh, khuôn được sử dụng một lần vào dịp giáp Giáng sinh. Năm mươi chương trình biểu diễn hòa nhạc, hoạt động nghệ thuật, văn hóa phong phú dành cho trẻ em, nhạc kịch, kể chuyện… làm nên văn hóa lâu bền và danh tiếng của chợ Giáng sinh Strasbourg. Chợ Giáng sinh của thành phố Kaysersberg mang vẻ đẹp sơ khai thời trung cổ với các sản phẩm đích thực của miền Alsace. Chợ Colmar thì huyền bí dưới vầng sáng phát ra từ chính những vòm kính trang trí trong nhà thờ. Thành phố Mulhouse vào hội chợ mỗi năm cho ra đời một loại vải đặc biệt gợi nhớ lịch sử của ngành công nghiệp dệt may. Motif và màu sắc chỉ được công bố vào đầu tháng 10 mỗi năm. Tấm vải được thực hiện bởi các nhà thiết kế trang phục Alsace sẽ trang trí hội chợ,  đường phố mặt tiền của quảng trường và Tòa thị chính…Các chợ Giáng sinh kéo dài một tháng và kết thúc trước đêm giao thừa.

Ngôi làng Giáng sinh Champs Elysées mới chỉ ra đời được năm năm, sáng kiến của nhà thương gia tổ chức hội chợ tài ba người Pháp: Marcel Campion, khi Paris cùng London và New York đang là điểm đón giao thừa à la mode của du khách thế giới. Làng tập hợp sản phẩm đặc trưng của toàn nước Pháp, dành một góc riêng biệt cho các nghệ sĩ thủ công mỹ nghệ: thợ bạc từ Bordeaux, thợ ghép lá cây từ miền Bourgogne, thợ thổi thủy tinh…say mê thao tác nghề trước mặt khách với đôi tay khéo léo.

Ông già Noël đã bay qua đại lộ Champs-Elysées đêm Giáng sinh. Hộp thư khổng lồ đặt dưới chân xe kéo tuyết đã được dốc vào bao tải, trong đó có một lá thư của bộ trưởng và hơn 200.000 thư ước của những đứa trẻ ngoan. Ông leo qua được bao nhiêu ống khói trong số đó, chưa hề ai biết. Nhưng vết ủng ông đã kịp để lại một sân trượt băng nhân tạo với chủ đề Năm Châu dành cho trẻ chiếm được cảm tình của người Paris.

Vô tình phát hiện ra dãy nhà tuyết của làng Giáng sinh khi đi dạo đại lộ Champs Elysées, du khách người Bretagne trầm trồ trước sự phong phú của các mặt hàng. Du khách người Áo, nơi có hội chợ Giáng sinh Vienne khá nổi tiếng thế giới cũng thấy thú vị vì các gian hàng không nằm tập trung một chỗ mà trải dài trên đại lộ, nhất quán trong màu sắc và cách trình bày.

Các loại xúp của người Paris trong nồi đồng đỏ ngùn ngụt khói, bánh crêpes hương thơm lựng đến quánh đặc của Bretagne, vang nóng nồng nàn, bia nóng sóng sánh, gan ngỗng tươi ngậy bùi, thịt nguội khoe vân hoa từng lát cắt, dàn đồng ca fromage hàng mấy chục loại lên tiếng. Văn hóa ẩm thực Pháp cùng các sản phẩm thủ công mỹ nghệ sánh duyên trong bản tổng phổ rộn náo đầu năm tươi ánh tuyết và dư quang ánh đèn. Giữa đại lộ Champs Elysées mà người ta tưởng đang dạo qua mọi nẻo miền thôn quê nước Pháp...

Nắng lên, người qua lại thêm tấp nập. Phía bên kia đường, trước cửa Đại Hoàng cung nơi có các triển lãm mỹ thuật và sân trượt băng mới mở, kín người rồng rắn xếp hàng.

Ai đó qua đường càu nhàu: Cái gì cũng đắt cắt cổ!

Tất nhiên. Thuê một ngôi nhà gỗ ở đây giá từ €10.000 đến €20.000 cho bảy tuần. Cũng như kem, nhấm nháp trên đại lộ Champs-Elysées, sao có thể so với khu Barbès. Và cũng chẳng ai ép ta mua. Những người bán hàng, sau sáu tuần dầu dãi, trắng đêm giao thừa, giấu mệt mỏi vào trong, đều giữ vẻ lịch sự, nhã nhặn với nụ cười trên môi. Họ ý thức về ngôi làng đặc biệt trình bày không chỉ đơn thuần thực phẩm hay đặc sản địa phương mà còn là đẳng cấp của văn hóa dân tộc giữa khung cảnh đại lộ danh tiếng một thủ đô văn hóa. Rất may là phiên chợ ở đây kéo dài hơn những nơi khác, ưu thế thời gian giúp họ vững lòng.

Đang tò mò quan sát chiếc đầu con lợn rừng, anh bán thịt nguội kín đáo giật dây điều khiển cho nó lắc lư để trêu tôi. Hoảng hồn vì bất ngờ, vẻ nửa mếu nửa cười của tôi đã gây cho khách qua lại một trận cười ấm áp đầu năm.

Bao nhiêu là búp bê đang cùng ngước nhìn tôi yêu thương và trông đợi. Làm sao có thể ngăn được phần trẻ thơ ẩn giấu bột phát trong mỗi góc hồn dẫu từng trải và già cỗi. Da trắng hay da màu thì những cặp mắt kia đều tròn xoe thánh thiện, chẳng biết lườm nguýt, những cái miệng chúm chím không biết nói lời đau phiền lòng bao giờ. Nhất định tôi sẽ mua một, cho con gái thì không vì chúng đã lớn rồi. Có thể cho cháu, hay cho chút chít gì đó sau này nhỉ…

Tới đây không cầu mua may bán đắt mà là cơn cớ được sống lại hương vị Tết quê nơi xa vời chưa bao giờ thiếp ngủ trong giấc tuyết nơi tôi!

Nico - Ngày 01.01.2013